Bij strategie ontwikkelen denk je vaak aan heisessies, onderzoeksrapporten en vooral je hersens pijnigen door te denken, te denken en nog eens te denken. Hoe kom je tot de beste keuze voor je bedrijf of organisatie? Maar heb je wel eens met je oren gekeken? Of met je neus? In deze blog aandacht voor het begrip ‘kijken’ in het strategieproces. Hoe kijk je? Wat zie je? En wat leer je?
Strategie ontwikkelen is niet moeilijk
In mijn vorige blog heb ik geprobeerd duidelijk te maken dat het ontwikkelen van een strategie niet zo moeilijk is, maar dat we het vaak moeilijk vinden. Waar komt dat door? De snel veranderende context, twijfel, gebrek aan tijd, en afstand tot het proces spelen je parten. Benieuwd of je al ‘lummeltijd’ hebt genomen en een ‘rondje natuur’ hebt gedaan?
‘Schaakgrootmeesters kennen ook
hun beperking. De goeie denken
maximaal vijf zetten vooruit.’
‘Strategie vereist denken, tactiek vereist kijken’
Deze uitspraak van voormalig schaakgrootmeester en wereldkampioen Max Euwe houdt me al een tijdje bezig. Als adviseur en interim-manager, met wat minder talent dan Max Euwe, merk ik dat mijn kijken en denken beperkt is. En wat voor een mens geldt, geldt ook voor een organisatie. Dat is knap lastig wanneer je verantwoordelijk bent voor de visie en strategie. Schaakgrootmeesters kennen ook hun beperking. De goeie denken maximaal vijf zetten vooruit. Hoeveel consequenties van je keuzes kun je dan overzien?
‘Het duurde niet lang of
ze riepen: Wietkwekers!’
Onlangs maakte ik voor een franchiseorganisatie van kwekers van zomerplanten een quick scan van hun online aanwezigheid. Ze hadden goed nagedacht over vormgeving, teksten en afbeeldingen. Ze waren redelijk tevreden over hun website. Met de blik van de consument en met mijn kennis van merkbouw maakte ik een analyse. Ik zei tegen hen: “Als ik met jullie logo op een groot bord op de Dam in Amsterdam ga staan en aan voorbijgangers vraag wat ze bij dit logo denken, wat krijg ik dan te horen?” Het duurde niet lang of ze riepen: “Wietkwekers!”. Gevolgd door een groot lachsalvo.
Kijken met je oren
In de fase van kijken wil je veel in kaart brengen. Wat gaat er goed en welke problemen doen zich voor? Welke resultaten boek je met de huidige aanpak? Je kijkt naar data-analyse en klant reviews. En last but not least: hoe ziet de omgeving eruit? Economie, concurrentie, trends, innovaties en maatschappelijke ontwikkelingen passeren de revue.
‘Maar we hebben wel lekker ge-SWOT’
Op mijn vorige blog reageerde iemand die in het eerste stadium altijd met een SWOT werkt. Helemaal mee eens! Een mooi instrument, maar vaak mager gebruikt. Ik kom te vaak tegen dat in elk kwadrant 8-10 dingen staan. Dat je kunt twisten of ze wel in het goede vak staan. En dan zie ik de SWOT nauwelijks terug in de strategische keuzes. Maar we hebben wel lekker ge-SWOT. Advies: hou het simpel. 3-4 conclusies per kwadrant, en pak erop door!
Je kunt jaloers worden op een uil die van een 360 graden review op zijn jachtgebied 270 graden zelf kan doen. Hij kan zijn nek extreem draaien. Maar hij moet wel – hij kan zijn ogen niet bewegen. Wij wel. En met twee ogen zien we, zonder ons hoofd te draaien, meer dan met een: 95 graden links en 95 graden rechts. Toch zien we niet alles, en zeker niet scherp. Vleermuizen kijken helemaal met hun oren. Door geluidsweerkaatsing bepalen ze in het donker hun koers en vangen hun prooi.
Net als in mijn vorige blog blijf ik vasthouden aan het adagium: strategie ontwikkelen is niet zo moeilijk. Met een gedegen aanpak en hard werken, ga je er komen. Maar ik pleit voor het inbouwen van ‘anders kijken’ in de eerste fase. Ik herinner me een situatie uit een van mijn eerste adviesopdrachten.
‘Wil je écht weten hoe onze zorg ruikt?
Onze zorg ruikt naar pis!‘
Zorg en zintuig
In de beginperiode van mijn ondernemerschap adviseerde ik, samen met een collega-organisatieadviseur, een grote zorginstelling In de regio Den Haag. Het ging onder andere over de positionering van de organisatie en de verschillende verpleeg- en verzorgingshuizen. Na enkele praatsessies besloten we de vraag eens anders te stellen. In de zorg gaat het namelijk om mensen, om aanraken en aankijken. Wij switchten naar de zintuigelijke waarneming in de zorg en vroegen: hoe ruikt jullie zorg? Hoe voelt jullie zorg? Hoe proeft jullie zorg? Hoe hoort en hoe kijkt jullie zorg? De antwoorden waren erg verassend. “Wil je écht weten hoe onze zorg ruikt?”, zei een van de managers. “Als ik ’s morgens door de achteringang van het gebouw binnenkom, loop ik langs containers met vieze luiers. Onze zorg ruikt naar pis!”
Het bracht heel wat in beweging. Als onderdeel van de positionering hebben we alle locaties langs de as van de zintuigen in kaart gebracht. Hoe zag het er op dat moment uit? En wat moest het worden? We maakten begin voor hen een soort ‘branding manual’ die je met zintuigen kon waarnemen. Het inspireerde niet alleen de managers, maar ook de medewerkers. Voor een van de huizen werd de huiskleur warm blauw, en de gewenste geur was die van appeltaart en lavendel. Iemand van de technische dienst, verantwoordelijk voor vloeronderhoud, dacht: ‘Daar kan ik wat mee.’ De volgende dag stopte hij een fles schoonmaakmiddel met lavendelgeur in de boenmachine. Hij heeft op één dag nog nooit zoveel complimenten over zijn werk gehad!
Ff oefenen
Mag ik je uitdagen tot een oefening? Sluit je ogen voor een paar minuten en ruik, proef, luister, voel en visualiseer jouw bedrijf, organisatie, afdeling of team. Doe het alleen of met je MT. Wat ervaar je? Wat leert het je? En wat kun je er mee als je strategische keuzes gaat maken?
Wil je op een andere manier over je bedrijf of organisatie nadenken? Heb je een uil nodig die je helpt bij het kijken? Strateger geeft advies en helpt bij de implementatie.